7 veelgemaakte fouten in vermogensplanning (en hoe u ze voorkomt)

Veel mensen schuiven hun vermogensplanning voor zich uit. Begrijpelijk, want het raakt aan ongemakkelijke onderwerpen: ziekte, overlijden, familierelaties en geld. Het is iets voor later, als ik wat ouder ben, is vaak de overtuiging. Maar een ernstig ongeval of onverwachte ziekte kan iedereen treffen, op elke leeftijd.

Om een vermogensplanning op te stellen moet u handelingsbekwaam zijn. Bent u dat niet meer (denk aan dementie of een coma), dan kan u bijvoorbeeld geen geldig testament opmaken of een schenking doen.

Een degelijke vermogensplanningopstellen vraagt bovendien tijd, reflectie en overleg. Het is best geen oefening die u op 10 minuten afrondt of in paniek opstart wanneer er een crisis is. Een goede voorbereiding maakt het verschil.

Net daarom is het zinvol om onder meer een zorgvolmacht op te laten stellen, ongeacht uw leeftijd of persoonlijke situatie. Met zo’n document stelt u iemand aan om beslissingen te nemen over uw vermogen wanneer u dat zelf niet meer kunt. Met een zorgvolmacht kan u er bijvoorbeeld voor zorgen dat er zonder tussenkomst van de vrederechter toch nog schenkingen kunnen gebeuren of vastgoed kan verkocht worden wanneer u onbekwaam bent.

Een andere reden om tijdig aan uw vermogensplanning te beginnen, is van fiscale aard. Wil u bijvoorbeeld belastingvrij schenken met een bankgift, dan moet u rekening houden met de zogenaamde ‘verdachte periode’. Een bankgift binnen de vijf jaar (in Brussel nog drie jaar, vanaf 1 januari 2026 ook vijf jaar) vóór het overlijden wordt fiscaal bij de nalatenschap geteld als die niet geregistreerd werd.

Hoeveel erfbelasting kunnen we besparen? Het is vaak de eerste vraag die op tafel komt bij vermogensplanning. Logisch, want de tarieven kunnen hoog oplopen. Maar wie alleen naar de fiscale kant kijkt, mist het grotere plaatje.

Vermogensplanning draait om veel meer dan belastingen. Er zijn juridische aspecten: wie erft wat, en onder welke voorwaarden? Er zijn praktische overwegingen: wat gebeurt er bijvoorbeeld met het appartement dat u verhuurt als u het zelf niet meer kunt beheren? En er is de emotionele dimensie: hoe voorkomt u dat uw planning leidt tot jaloezie of conflicten tussen uw erfgenamen?

Fiscaliteit is een belangrijk aspect, maar moet wel binnen een bredere visie passen samen met gemoedsrust, duidelijke afspraken binnen de familie en een plan dat praktisch uitvoerbaar is.

Veel mensen onderschatten de omvang van hun vermogen. Ze denken aan hun spaar- en effectenrekening en vergeten de opgebouwde waarde in hun woning, hun aanvullend pensioen of de levensverzekering die ze jaren geleden afsloten. Tel alles bij elkaar op en het totaalplaatje is vaak groter dan verwacht.

Minstens even belangrijk is inzicht in de eigendomsverhoudingen. Wat staat er in het huwelijkscontract? Behoort die spaarrekening op ‘uw naam’ effectief alleen aan u toe, of is het eigenlijk gemeenschappelijk eigendom? Werden er in het verleden al schenkingen gedaan?

Een successieplan is niet statisch. Het leven evolueert, en uw planning moet mee evolueren.

Denk aan een nieuwe relatie na een relatiebreuk: zonder aanpassingen aan uw testament kan uw ex-partner mogelijk nog aanspraak maken op een deel van uw nalatenschap, terwijl uw nieuwe partner met lege handen achterblijft. Of een kind of kleinkind dat geboren wordt na het opstellen van uw testament en daardoor onbedoeld wordt uitgesloten.

Ook andere scenario's verdienen aandacht. Een breuk met een kind, een familielid dat door een tegenslag financiële problemen krijgt, ...: het zijn situaties waarin u uw oorspronkelijke planning misschien wil herzien.

En dan zijn er de geografische wijzigingen. Een verhuis naar een ander gewest in België betekent andere tarieven in de schenk- en erfbelasting. Een verhuis naar het buitenland opent een nog complexere doos: internationaal recht, buitenlandse belastingregels en verdragsbepalingen komen dan in beeld.

De vuistregel? Herbekijk uw vermogensplanning bij elke belangrijke levensgebeurtenis en sowieso om de drie jaar.

In veel families ligt de focus op het doorgeven van vermogen aan de kinderen. Dat is begrijpelijk, maar het mag niet ten koste gaan van de langstlevende partner.

Zonder specifieke regelingen kan de langstlevende partner in een precaire situatie belanden. Zeker bij niet-gehuwden zijn de wettelijke regelingen niet altijd voldoende om elkaar te beschermen. Een bewuste en expliciete regeling - bijvoorbeeld via een aanpassing van het huwelijkscontract, testament, levensverzekering of aanwasbeding - biedt veel meer zekerheid.

Bespreek openlijk met uw partner wat er moet gebeuren als één van u wegvalt. Kan de langstlevende in de woning blijven? Is er voldoende inkomen? Wat als de langstlevende later zorgbehoevend wordt?

Voor ondernemers brengt vermogensplanning een extra complexiteit met zich mee. Het familiebedrijf is vaak het belangrijkste vermogensbestanddeel, maar ook het moeilijkst overdraagbare.

Zonder duidelijke opvolgingsregeling kan een overlijden of arbeidsongeschiktheid het voortbestaan van het bedrijf bedreigen. Wie neemt de leiding over? Zijn de kinderen geïnteresseerd én zijn ze capabel? Wat als sommige kinderen wel in het bedrijf werken en andere niet – hoe verdeelt u dan de koek?

Laat u dus steeds bijstaan door een Estate Planner of notaris om belangrijke zaken vooraf vast te leggen en uit te stippelen.