9 hardnekkige misverstanden over de zorgvolmacht

Veel mensen denken dat een zorgvolmacht alleen relevant wordt bij ouderdomsziekten of dementie. Maar of u nu 18 of 88 bent: iedereen kan te maken krijgen met wilsonbekwaamheid door een ongeval, ziekte, coma of neurologische aandoening.

Leeftijd speelt geen rol bij het opstellen van een zorgvolmacht. U kunt dit op elk moment doen. De enige vereiste is dat u wilsbekwaam bent op het moment van ondertekening.

Een zorgvolmacht is bovendien niet alleen nuttig bij dementie of een langdurige coma. Ook wanneer u nog gezond van geest bent, kunt u bepaalde handelingen 'uitbesteden' aan een lasthebber. Denk bijvoorbeeld aan het invullen van uw belastingaangifte, het beheren van een beleggingsportefeuille, of het regelen van financiële zaken wanneer u door tijdelijke ziekte minder energie heeft.

Wanneer u te lang wacht (bijvoorbeeld bij beginnende cognitieve problemen), kan het zijn dat u niet langer voldoende wilsbekwaam bent om nog een zorgvolmacht op te kunnen stellen. Denk dus vandaag al na over een zorgvolmacht, ook wanneer alles goed gaat.

U kunt een zorgvolmacht zelf opstellen via een onderhandse akte, al moet het document wel geregistreerd worden om geldig te zijn.

Zodra u wil dat uw lasthebber belangrijke vermogenshandelingen kan stellen - zoals onroerend goed verkopen, notariële schenkingen doen of wijzigingen aan uw huwelijkscontract doorvoeren - dan is een notariële zorgvolmacht wel verplicht. Het grote voordeel? De tussenkomst van een notaris geeft u meer zekerheid dat alles juridisch correct is geregeld.

We raden dan ook meestal aan om meteen voor de notariële zorgvolmacht te opteren, zeker gezien de relatief beperkte kostprijs.

Een klassieke volmacht eindigt automatisch bij wilsonbekwaamheid van de volmachtgever - net op het moment dat u hem het meest nodig heeft. Een zorgvolmacht daarentegen blijft juist geldig wanneer u wilsonbekwaam wordt, wat cruciaal kan zijn voor uw vermogensplanning.

Dit is misschien wel het duurste misverstand. De registratie in het Centraal Register voor Lastgevingsovereenkomsten (CRL) is dé absolute voorwaarde om de zorgvolmacht te laten doorwerken. Een niet-geregistreerde zorgvolmacht is juridisch waardeloos.

Zonder registratie zal de vrederechter een bewindvoerder aanstellen als u wilsonbekwaam wordt, wat niet alleen tijd kost maar bovendien heeft u dan geen controle meer over wie uw zaken beheert en hoe dit gebeurt.

Hoewel een zorgvolmacht breed inzetbaar is, bestaan er belangrijke beperkingen. Bepaalde hoogstpersoonlijke handelingen zijn niet toegestaan. Zo kan uw lasthebber geen testament voor u opstellen of wijzigen, geen regeling treffen inzake euthanasie en geen persoonlijke medische verklaringen afleggen.

Zonder formele zorgvolmacht heeft zelfs uw partner of kind geen automatisch recht om uw zaken te beheren bij wilsonbekwaamheid. Dit kan leiden tot moeilijke situaties waarbij uw kind niet eens uw bankrekening kan raadplegen of aanwenden om uw medicijnen te betalen zonder tussenkomst van een door de vrederechter aangestelde bewindvoerder.

Zonder duidelijke afspraken kunnen er bovendien conflicten ontstaan tussen familieleden over wie welke beslissingen mag nemen. Een zorgvolmacht voorkomt deze onduidelijkheid door van tevoren vast te leggen wie wat mag doen. Alleen al in het eerste semester van 2025 werden meer dan 66.000 nieuwe zorgvolmachten geregistreerd¹. De populariteit van dit instrument is dus niet toevallig.

De zorgvolmacht is geen blanco cheque, tenminste als ze correct opgesteld is. En indien blijkt dat de lastgeving niet wordt uitgevoerd in het belang van de lastgever, kan iedere belanghebbende (bv. familielid) zich tot de vrederechter wenden.

Ingebouwde veiligheidsmechanismen:

1. Vertrouwenspersoon aanduiden: U kunt naast een lasthebber ook een vertrouwenspersoon aanstellen die toezicht houdt op de uitvoering van de zorgvolmacht. Deze persoon bewaakt uw belangen en kan ingrijpen bij verdacht gedrag.
2. Alarmbelprocedure: Elke belanghebbende kan de vrederechter vragen om een beslissing te nemen over de uitvoering van de zorgvolmacht. De rechter kan de zorgvolmacht dan omzetten in een gerechtelijke bescherming met een externe bewindvoerder.
3. Specifieke begrenzingen: U kunt in uw zorgvolmacht zeer specifieke instructies opnemen. Bijvoorbeeld dat de gezinswoning niet verkocht mag worden voor het bereiken van een bepaalde leeftijd, of dat schenkingen alleen binnen bepaalde bedragen mogelijk zijn.
4. Ad-hoc lasthebber: Voor situaties waarbij belangenconflicten kunnen ontstaan (zoals een schenking aan de lasthebber zelf), kunt u een aparte ad-hoc lasthebber aanduiden.

De zorgvolmacht is een heel flexibel planningsinstrument dat u als lastgever altijd kunt herroepen, op voorwaarde dat u op dat moment nog wilsbekwaam bent.
Wanneer eindigt een zorgvolmacht automatisch:

1. Bij herroeping door de lastgever: Zolang u wilsbekwaam bent, kunt u uw zorgvolmacht te allen tijde intrekken. Dit geeft u volledige controle over uw eigen regelingen en de mogelijkheid om ze aan te passen aan veranderde omstandigheden.
2. Bij herstel van wilsbekwaamheid: Indien u weer wilsbekwaam wordt (bijvoorbeeld na het ontwaken uit een coma), eindigt de zorgvolmacht van rechtswege.
3. Bij opgave door de lasthebber: Ook uw lasthebber kan de lastgeving beëindigen indien hij of zij de opdracht niet langer kan of wil uitvoeren.
4. Bij tussenkomst van de vrederechter: De vrederechter kan altijd een zorgvolmacht volledig of gedeeltelijk beëindigen als hij of zij meent dat deze niet meer beantwoordt aan uw belangen, of als een gerechtelijke bescherming uw belangen beter zou dienen.

Deze flexibiliteit is een groot voordeel van de zorgvolmacht. Levenssituaties veranderen: kinderen kunnen verhuizen, relaties kunnen verslechteren, of uw vermogenssituatie kan wijzigen.

Praktische tip: plan regelmatige evaluaties van uw zorgvolmacht, bijvoorbeeld om de vijf jaar of bij belangrijke levensgebeurtenissen zoals een overlijden in de familie, een scheiding, of een verhuizing van uw aangeduide lasthebber.

De tarieven en het ereloon voor de notaris om een zorgvolmacht op te stellen liggen vast, maar daarbovenop komen btw, registratierechten, dossierkosten en het recht op geschriften. In totaal rekent u best op een bedrag tussen 500 en 600 euro.

Dit lijkt misschien veel, maar vergelijk het met de kosten van een gerechtelijke procedure: advocaatkosten, gerechtskosten, en het tijdverlies. Bovendien behoudt u met een zorgvolmacht de controle over uw eigen keuzes in plaats van deze over te laten aan een door de rechtbank aangestelde bewindvoerder.

¹ Bron: notaris.be/nieuws-pers/detail/eerste-helft-van-2025-ruim-66-000-zorgvolmachten-afgesloten-waarvan-bijna-90-in-vlaanderen