Een levensverzekering is meestal gekend als een instrument ter bescherming. Een voorbeeld is een schuldsaldoverzekering. Die zorgt ervoor dat bij het overlijden van de verzekerde de openstaande schuld van een lening wordt afgelost. En dus niet voor rekening van de erfgenamen is.

Levensverzekeringen komen ook onder de vorm van een spaar- of beleggingsproduct voor, dus om een rendement na te streven. Dat kan via een spaarverzekering met een gewaarborgd kapitaal en gewaarborgd rendement (Tak21)¹ of een beleggingsverzekering (Tak23). Zo'n beleggingsverzekering biedt geen gegarandeerd rendement en houdt meer risico op verlies van kapitaal in, maar heeft wel een hoger rendementspotentieel. Een combinatie van beide (Tak44) kan ook.

Een levensverzekering kan ook ingezet worden als een instrument van successieplannning in het kader van een roerende schenking of door een kapitaal te laten uitkeren aan uw nabestaanden wanneer u overlijdt. Dit kan helpen om hypotheken, studiekosten of andere financiële verplichtingen te dekken. Maar u kan er evengoed voor kiezen om uzelf een bedrag te laten uitkeren als u nog in leven bent, bijvoorbeeld als u met pensioen gaat.

• Wanneer u een spaar- of beleggingsverzekering onderschrijft, kunt u een of meerdere begunstigde(n) bij overlijden aanduiden. De aangeduide begunstigde(n) zal (of zullen) dan het kapitaal rechtstreeks ontvangen in geval van overlijden van de verzekerde.
• Wil u geen specifieke begunstigde aanduiden? Dan komt het kapitaal toe aan uw nalatenschap en krijgen uw erfgenamen het kapitaal van uw levensverzekering volgens het wettelijk erfrecht. Stelde u een testament op, dan wordt bij de verdeling van het kapitaal rekening gehouden met dat testament.

De mogelijkheden voor begunstiging zijn dus ruim. Als u een begunstigde op het oog heeft, is het wel belangrijk om de begunstigingsclausule zorgvuldig op te stellen. De clausule maakt het namelijk mogelijk om af te wijken van de regels van het wettelijk erfrecht. Dat betekent dat u bepaalde personen die normaal gezien niets van u erven (samenwonenden, stiefkinderen …) wél kunt begunstigen. U kunt bijvoorbeeld ook bepaalde erfgenamen binnen bepaalde grenzen méér geven dan anderen (bijvoorbeeld één van de kinderen, in plaats van alle kinderen een gelijk deel). Dat heeft civielrechtelijke en fiscale gevolgen, en net daarom moet de clausule met de nodige zorg opgesteld worden.

Bepaalde begunstigingsclausules komen standaard vaak terug. Maar u kunt ook een clausule op maat maken.

• Een veel voorkomende standaardclausule is ‘de echtgeno(o)t(e), bij ontstentenis de kinderen’. Dit betekent dat het kapitaal van de levensverzekering volledig toekomt aan de echtgeno(o)t(e). De kinderen ontvangen enkel iets als er op het moment van de uitbetaling geen langstlevende echtgeno(o)t(e) meer is. Het is belangrijk om na te gaan of dit overeenkomt met wat u voor ogen heeft, aangezien deze aanduiding afwijkt van de regeling die het wettelijk erfrecht zou voorzien als het kapitaal bijvoorbeeld op een spaarrekening zou staan (in dat geval komt de blote eigendom toe aan de kinderen en het vruchtgebruik aan de langstlevende echtgeno(o)t(e)).
• De op het eerste gezicht gelijkaardige clausule ‘De echtgeno(o)t(e) en de kinderen’ geeft dan weer een totaal ander resultaat. In geval van overlijden voorziet de wet dat de echtgeno(o)t(e) de helft van het overlijdenskapitaal ontvangt en de kinderen elk een gelijk deel van de andere helft, tenzij men expliciet van deze verdeling afwijkt. Ook dit verschilt opnieuw met de verdeling volgens het wettelijk erfrecht.
• Woont de verzekeringsnemer wettelijk samen, duidt hij zichzelf aan als verzekerde en kiest hij voor de begunstigingsclausule ‘Mijn wettelijk samenwonende partner en de kinderen’, dan is de uitkomst nog anders. Stel dat er twee kinderen zijn, dan zullen zowel de wettelijk samenwonende partner als de kinderen in geval van overlijden elk een gelijk deel ontvangen.

Vergelijking van verschillende begunstigingsclausules versus het wettelijk erfrecht met een langstlevende partner en twee kinderen (tenzij andersluidend beding):

Dat de opmaak van de begunstigingsclausule met de grootste voorzichtigheid moet gebeuren, tonen de volgende voorbeelden aan:

• Stel dat u uw wettelijk samenwonende partner bij naam begunstigt, dan blijft hij of zij ook na een eventuele breuk nog steeds begunstigde. Dit kunt u vermijden door te kiezen voor een generieke begunstiging: ‘mijn wettelijk samenwonende partner’.
• Stel dat u uw kleinkinderen bij naam noemt in de begunstigingsclausule, en er jaren later nog een kleinkind wordt geboren. Dan bestaat de kans dat u uw clausule vergeet aan te passen en dit kleinkind niets ontvangt bij uw overlijden, wat opnieuw aantoont dat een doordachte aanpak nodig is.

Wil u bij leven al een deel van uw vermogen fiscaalvriendelijk overdragen naar de volgende generatie met behoud van een zekere controle? Wil u bovendien een regelmatig inkomen ontvangen na de schenking? Dat kan via de combinatie van een roerende schenking gevolgd door de onderschrijving van een levensverzekeringsproduct. Een verzekeringscontract kan dus aangewend worden als instrument voor de overdracht van het vermogen naar de volgende generatie, hetzij al bij leven, hetzij bij overlijden.

Deutsche Bank biedt meerdere verzekeringsoplossingen aan die aangewend kunnen worden als instrument van successieplanning. Zowel in het kader van een voorafgaande schenking, als bij overlijden.

¹ Het gewaarborgd rendement kan ook 0% zijn.