Geschreven door
Levi De Feyter & Jonas Baert
Senior Estate Planners
De regelgeving evolueert razendsnel en daarom vinden we het belangrijk om deze informatie met u te delen.
Ontdek de auteurs van dit artikel:
Levi (33), haalde de diploma’s Masterclass Estate and Personal Financial Planning en een Executive Master in Wealth and Estate Management. Hij heeft meer dan 10 jaar ervaring in fiscaliteit en vermogensplanning en focust zich bij Deutsche Bank vooral op de civielrechtelijke en fiscale aspecten van een familiale vermogensplanning. Buiten de bank is Levi ook docent aan de Antwerp Management School. In zijn vrije tijd houdt hij van lopen en lezen.
Jonas (30), een gedreven sporter en actieve reiziger, heeft een Professionele Bachelor na Bachelor in Toegepaste Fiscaliteit en een Executive Master in Wealth and Estate Management. Met deze diploma’s op zak heeft hij vandaag al 8 jaar ervaring in fiscaliteit en vermogensplanning, met – net als Levi – een focus op de civielrechtelijke en fiscale aangelegenheden.
Op 1 september 2014 kreeg u voor het eerst de mogelijkheid om via een document één of meerdere leden van uw familie (bv. een echtgenote, partner, kind of zelfs een vertrouwenspersoon) de bevoegdheid te geven om uw vermogen te beheren wanneer u daar zelf niet meer toe in staat zou zijn. Dit document is ondertussen beter gekend als een zorgvolmacht en het is volgens ons een onmisbaar instrument in uw vermogensplanning.
"Via de zorgvolmacht geeft u één of meerder familieleden de bevoegdheid om uw vermogen te beheren wanneer u daar zelf niet meer toe in staat zou zijn."
Het laten opstellen van een zorgvolmacht helpt u om u voor te bereiden op de dag dat u uw vermogen niet meer kan beheren omwille van al of niet tijdelijke wils- of handelingsonbekwaamheid. U kan zich via specifieke instructies in de zorgvolmacht verzekeren van de continuïteit van het beheer en de integriteit van uw vermogen en dit zonder dat daartoe een rechterlijke tussenkomst (vrederechter) noodzakelijk is.
De zorgvolmacht biedt u als lastgever een ruime vrijheid in het opstellen van de instructies waar de lasthebber rekening moet mee houden. U kan bijvoorbeeld stipuleren dat het vastgoed dat u verhuurt niet verkocht of uw beleggingsstrategie niet gewijzigd mag worden.
Een zorgvolmacht kan overigens te allen tijde herroepen worden door de lastgever, indien de lastgever op het moment van de herroeping nog wilsbekwaam is en is daarom dus ook een heel flexibel planningsinstrument.
"Via een zorgvolmacht kan uw vermogen beheerd blijven op een integere manier zonder tussenkomst van een vrederechter."
Uw zorgvolmacht moet als doel hebben om een buitengerechtelijke bescherming te regelen en ze moet worden geregistreerd in het Centraal Register voor Lastgevingsovereenkomsten (CRL). Enkel indien de zorgvolmacht werd geregistreerd, vóór u wilsonbekwaam bent geworden, zal ze geldig zijn wanneer u effectief wilsonbekwaam bent geworden. Is er geen voorafgaande registratie, dan eindigt de zorgvolmacht wanneer u wilsonbekwaam wordt – wat in de meeste gevallen het opzet van de zorgvolmacht tenietdoet.
De zorgvolmacht moet niet noodzakelijk door een notaris worden opgemaakt. U kan dus werken met een onderhandse akte. Echter, indien u wenst dat de zorgvolmacht ook toelaat dat de lasthebbers onroerende goederen mogen verkopen of schenkingen te doen (of andere handelingen die een tussenkomst van een notaris vereisen), dan is het wel noodzakelijk dat u de zorgvolmacht notarieel laat opstellen.
U kan als lastgever zelf kiezen wanneer de zorgvolmacht in werking treedt. De meeste zorgvolmachten worden opgesteld met als intentie om in werking te treden wanneer de lastgever wils- of handelingsonbekwaam is geworden. Maar evengoed kan u de zorgvolmacht meteen in werking laten treden en deze laten doorlopen op het ogenblik dat u wilsonbekwaam zou worden. Op deze manier blijft u bevoegd om nog zelf uw vermogen te beheren, maar kan uw lasthebber al bepaalde taken overnemen. Verder kan u zelf bepalen op welke manier uw lasthebber een wilsonbekwaamheid moet laten vaststellen. Vaak wordt daarbij door de lastgever geëist dat de vaststelling van wilsonbekwaamheid moet gebeuren op basis van twee afzonderlijke geneeskundige verslagen opgesteld door twee onafhankelijke artsen, die tot eenzelfde besluit komen.
U kan in principe uw zorgvolmacht altijd herroepen, op voorwaarde dat u op dat moment nog wilsbekwaam bent.
De lasthebber heeft op zijn beurt ook altijd de mogelijkheid om, indien hij de opdracht niet langer kan of wil uitvoeren, de lastgeving te beëindigen. Is er in de zorgvolmacht geen opvolger voorzien, dan moet de lasthebber de vrederechter hiervan op de hoogte brengen. Die zal vervolgens een vervanger aanduiden, maar in afwachting zal de ontslagnemende lasthebber in principe zijn mandaat nog moeten voortzetten. De vrederechter kan ten slotte ook altijd, geheel of gedeeltelijk, een zorgvolmacht beëindigen. Hij kan dit niet alleen doen indien hij meent dat deze niet meer beantwoordt aan de belangen van de lastgever, maar ook als hij van oordeel is dat een rechterlijke bescherming de belangen van de lastgever beter zou dienen.
Wanneer de zorgvolmacht wordt beëindigd of herroepen, moet de notaris of de griffier van het vredegerecht van de verblijfplaats van de lastgever hiervan op de hoogte gebracht worden. Deze zal vervolgens de beëindiging van de zorgvolmacht registreren in het CRL. Pas na de registratie is de lastgeving beëindigd.
De keuze van een lasthebber – de persoon die uw vermogen zal beheren wanneer u dat zelf niet meer kan – is uiteraard een belangrijke beslissing. Het is tevens aangewezen om een opvolger voor uw lasthebber te voorzien indien deze zelf wilsonbekwaam zou worden of hij zijn mandaat wenst stop te zetten.
U kan meerdere lasthebbers aanstellen. Een samenwerking tussen twee (of meer) lasthebbers zal in bepaalde situaties zeker zijn toegevoegde waarde hebben. Dit kan echter ook conflicten veroorzaken in geval van meningsverschillen, maar enkel indien de zorgvolmacht geen duidelijke instructies bevat. Mocht één van uw lasthebbers niet akkoord gaan met bepaalde beslissingen, dan kan deze aankloppen bij de vrederechter, die in dat geval de zorgvolmacht eventueel zou kunnen kantelen richting een gerechtelijke bescherming en een (externe) bewindvoerder aanstellen.
Maatwerk van de zorgvolmacht kan u hier, alsook op andere delicate punten, vaak een oplossing bieden. Het is namelijk perfect mogelijk om de bevoegdheden van de lasthebbers te verdelen naargelang het onderwerp. U kan bijvoorbeeld voor zakelijke aangelegenheden uw zakenpartner aanduiden als lasthebber en voor privé aangelegenheden uw huwelijkspartner (of kind).
Belangenconflicten tussen de lastgever en de lasthebber zijn, zeker als de lasthebber uit de nauwe familiekring van de lastgever komt, altijd mogelijk. Mocht er een belangenconflict voorkomen, dan kan de lasthebber uiteraard niet zelf optreden. Een echtgenoot (of kind)-lasthebber kan bijvoorbeeld niet zomaar een schenking doen aan zichzelf. Ook dit punt hoeft echter geen probleem te vormen. U kan deze eventuele conflicten namelijk in uw zorgvolmacht perfect opvangen door een ad hoc lasthebber te voorzien voor het geval dat er tegenstrijdige belangen opduiken in hoofde van uw lasthebber. Indien u dit niet zelf voorziet, dan kan de vrederechter geraadpleegd worden om een lasthebber ad hoc aan te stellen.
U kan een algemene of een bijzondere volmacht opstellen, waarbij de lasthebber zowel daden van beheer (betalen van facturen, innen van huurgelden …) als daden van beschikking (aan- of verkopen van vastgoed …) mag stellen.
Waar daden van beheer vooral gericht zijn op het in stand houden van uw vermogen, kunnen daden van beschikking de integriteit van uw vermogen aantasten (bijvoorbeeld de verkoop van de gezinswoning). U kan dit laatste vermijden via een specifieke volmacht, waarbij u uitdrukkelijk beperkingen stelt aan de toegelaten handelingen van de lasthebber.
Hoe vager de bewoordingen van de zorgvolmacht, hoe meer vrijheid u geeft aan uw lasthebber. Een eenvoudige opsomming van toegelaten handelingen is vaak niet voldoende. Daarom laat u best uitdrukkelijke richtlijnen formuleren in uw zorgvolmacht als u wenst dat de lasthebber ook specifieke daden van beschikking, zoals schenkingen, kan stellen. Bovendien is het perfect mogelijk om bepaalde daden van beheer en beschikking uit te sluiten. In ieder geval is het zo dat, hoe concreter de richtlijnen, hoe duidelijker het is voor de lasthebber wat er kan en wat er niet kan. Zo kan u bijvoorbeeld laten vastleggen dat de gezinswoning tijdens uw leven niet verkocht mag worden, of dat voor de verkoop van een pand de goedkeuring van al uw kinderen vereist is.
Dankzij enkele recente wetswijzigingen is de zorgvolmacht een nog performanter instrument van vermogensplanning geworden. Het toepassingsgebied van de zorgvolmacht is sinds 1 maart 2019 uitgebreid. Deze wijziging maakt het mogelijk om, naast daden van beheer van het vermogen ook daden van vertegenwoordiging die betrekking hebben op de persoon van de lastgever toe te voegen. Dit was vroeger niet mogelijk. Dit betekent echter niet dat u alles nu in één document kunt regelen. De zorgvolmacht kan wel betrekking hebben op handelingen betreffende de persoon maar niet op hoogstpersoonlijke handelingen.
U kan bijvoorbeeld de keuze van een rusthuis voorzien wanneer een verblijf thuis niet meer mogelijk is. U kan eveneens voorzien dat de lasthebber de woning kan aanpassen met het oog op een passende verzorging van de lastgever. U zou kunnen voorzien dat uw lasthebber kan optreden als vertegenwoordiger van de patiëntenrechten van de lastgever, enz.
Wie echt alles geregeld wil hebben, zal de zorgvolmacht moeten aanvullen met bijzondere medische verklaringen (inzake euthanasie, palliatieve sedatie, verklaringen inzake orgaantransplantatie, enz.). De lasthebber kan echter geen van deze hoogstpersoonlijke verklaringen afleggen voor de lastgever maar kan uitsluitend als vertegenwoordiger een eerder door de lastgever afgelegde verklaring uitvoeren.
Het was voorzien dat op 1 januari 2020 de Wet tot tenuitvoerlegging van het Verdrag van `s-Gravenhage van 13 januari 2000 in werking zou treden. Echter, op 20 december van vorig jaar werd deze inwerkingtreding uitgesteld naar “een door de Koning te bepalen datum en uiterlijk op 1 januari 2021”.
Wij kijken alvast uit naar de inwerkingtreding van deze wet omdat ze u de mogelijkheid geeft om een rechtskeuze op te nemen in uw zorgvolmacht. In grensoverschrijdende situaties biedt een rechtskeuze rechtszekerheid omtrent het op de zorgvolmacht toepasselijke recht, dat vaststaat, ongeacht een eventuele verhuis naar het buitenland.
"Een op maatgemaakte zorgvolmacht is een bijzonder nuttig en doeltreffend instrument om uw estate planning te regelen voor het moment dat u wilsonbekwaam zou worden."
Een zorgvolmacht is voor ons een onmisbaar instrument bij het uitwerken van een familiale vermogensplanning. Uw lasthebber kan door middel van de zorgvolmacht in uw naam welbepaalde handelingen treffen, zoals bijvoorbeeld het uitvoeren een (notariële) schenking of een fiscaal nadelige clausule laten schrappen uit uw huwelijkscontract om mogelijke negatieve en fiscaal dure scenario’s alsnog te vermijden bij een nakend overlijden.
Kortom, de zorgvolmacht laat u toe om op een eenvoudige en discrete wijze het beheer van uw vermogen te organiseren voor het geval u tijdelijk of permanent onbekwaam zou worden, en dit zonder dat daarvoor een rechter hoeft tussen te komen.
Alleenstaanden zonder naaste familie hebben vaak de wens dat bij hun overlijden hun nalatenschap aan een vriend of verdere familie toekomt. Maar voor deze categorie van begunstigden zijn de successierechten torenhoog. Om deze enigszins te temperen, wordt soms wel eens de techniek van het duolegaat toegepast. Deze techniek staat momenteel echter onder druk in het Vlaams Gewest. U leest er meer over in ons volgend artikel.
Als u vragen hebt of een doordachte vermogensplanning wilt opmaken, kunt u contact opnemen met uw adviseur, notaris en/of de dienst ‘Estate Planning - Private Banking’ van Deutsche Bank.
Dit artikel vormt geen fiscaal of juridisch advies. De fiscale behandeling hangt af van de individuele situatie van de cliënt en kan in de toekomst wijzigen. Wanneer verwezen wordt naar een fiscaal stelsel, dan dient dat te worden begrepen als het fiscaal stelsel van toepassing op een gemiddelde retailcliënt in de hoedanigheid van een natuurlijk persoon die Belgisch ingezetene is.
