Geschreven door
Christian Nolting
CIO Private Bank
Met alle ogen gericht op de spanningen tussen Rusland en Oekraïne die in het weekend toenamen na berichten die eerst wezen op een verdere escalatie van het conflict tussen de twee partijen, proberen wij enkele van de meest prangende vragen te beantwoorden met betrekking tot de achtergrond en de gevolgen voor de verschillende activaklassen.
Volgens berichten in de media heeft Rusland troepen gestationeerd aan de Russische- Oekraïense grens toen Oekraïne herhaalde lid te willen worden van de NAVO. Tegelijkertijd heeft de Russische leiding een lijst van eisen aan de westerse bondgenoten van Oekraïne voorgelegd. Het gaat onder meer om "veiligheidsgaranties" van de NAVO, waaronder een schriftelijke verklaring van afstand van verdere uitbreiding naar het oosten en de terugtrekking van alle troepen of wapens die worden ingezet in landen die na 1997 tot de Atlantische militaire alliantie zijn toegetreden.
Intensieve gesprekken hierover hebben niet alleen plaatsgevonden tussen de VS en Rusland, maar ook met de NAVO en de EU. De 30 NAVO-landen hebben overeenstemming bereikt over een gezamenlijk schriftelijk antwoord op het Russische voorstel voor nieuwe veiligheidsovereenkomsten. Ook de VS hebben gereageerd, nadat zij een afzonderlijk voorstel voor veiligheidsafspraken tussen Washington en Moskou ontvingen. Beide partijen houden zich op de vlakte wat verdere maatregelen betreft.
Meer dan 100.000 Russische troepen staan nog steeds opgesteld tegen de grens van Oekraïne en Rusland is begonnen met militaire oefeningen in Wit-Rusland met tienduizenden manschappen, waarbij oorlogsschepen de Zwarte Zee binnenvaren voor grootschalige marine-oefeningen. Deze acties hebben geleid tot een golf van diplomatieke activiteit om te trachten de impasse tussen het Westen en Moskou over Oekraïne op te lossen en een militaire actie af te wenden.
De nationale veiligheidsadviseur van het Witte Huis, Jake Sullivan, herhaalde dat een Russische invasie elke dag kan beginnen en president Joe Biden heeft gezegd dat hij Oekraïne bij een eventuele invasie zal steunen en het grondgebied van de NAVO zal verdedigen. Oekraïne heeft opgeroepen tot een ontmoeting met Rusland en andere leden van een belangrijke Europese veiligheidsgroep over de escalerende spanningen aan zijn grens. Bovendien bracht de Duitse Bondskanselier Olaf Scholz maandag een bezoek aan Kiev en dinsdag aan Moskou. Ook herhaalde hij voor zijn ontmoeting met de Russische President Vladimir Poetin dat de westerse bondgenoten Rusland onmiddellijk sancties zouden opleggen als er een aanval zou plaatsvinden.
Dinsdagmorgen haalde de westerse wereld opgelucht adem toen Rusland een aantal troepen terugtrok van zijn grens met Oekraïne. Dit initiatief werd gezien als een mogelijke stap naar ontspanning en een eerste teken van een de-escalatie. De terugtrekking van de troepen werd voorafgegaan door een toespraak van de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov op maandagavond, die de mogelijkheid van het bereiken van een akkoord benadrukte. Tijdens zijn bezoek op dinsdag wees de heer Scholz op de moeilijke aard van de situatie en riep hij nogmaals op tot vrede en veiligheid in Europa, omdat duurzame veiligheid alleen samen met Rusland kan worden bereikt. Hij zei ook dat de diplomatieke mogelijkheden nog niet zijn uitgeput.
De belangrijkste Europese aandelenmarkten zijn maandag in een neerwaartse spiraal terechtgekomen, waarbij de STOXX Europe 600 1,8% daalde (laagste dagkoers: -3,0%). Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan daalde de S&P 500 met 0,4% (laagste dagkoers: -1,2%). Maar het waren de Oekraïense staatsobligaties die de hardste klap te verwerken kregen met een daling van ongeveer 10%. Terwijl de olieprijzen meerjarige pieken bereikten, had de euro het zwaar te verduren, en beleggers snelden terug naar de veilige haven staatsobligaties die ze tot nu toe in 2022 hadden gedumpt.
Als gevolg van eerste tekenen van de-escalatie op dinsdag veerden alle belangrijke aandelenmarkten op. De S&P 500 en STOXX Europe 600 stegen respectievelijk +1,5% en +1,4%. Toch bleef de VIX op een hoog niveau van 25,7, maar lager ten opzichte van de piek van maandag. De olieprijs kwam naar beneden net als de koersen van edelmetalen, waarbij goud terugviel van zijn hoogste koers van de laatste maanden. En de euro herstelde ten opzichte van de dollar.
Russische activa zijn hard getroffen sinds medio november 2021. De geopolitieke spanningen rond Oekraïne en de bezorgdheid over mogelijke toekomstige sancties van westerse staten tegen Russische bedrijven hebben de aandelenkoersen op de beurs van Moskou met ongeveer 14% gekelderd (-21% op 24 januari). De prestaties van Russische aandelen lagen in deze periode ongeveer 12% lager dan de MSCI Emerging Markets index. De koersdaling van Russische aandelen ten opzichte van de wereldwijde benchmark is ongeveer even groot als ten tijde van het geschil over het Krimschiereiland in maart 2014.
Sinds Rusland medio november 2021 zijn troepenmacht aan de grens met Oekraïne heeft opgevoerd, zijn de Russische financiële aandelen gedaald met 25%, terwijl olie- en gasaandelen "slechts" 8% hebben verloren. Het verschil kan de mening van de marktdeelnemers weerspiegelen dat de economische gevolgen van mogelijke toekomstige sancties tegen Rusland - bijvoorbeeld als het Swift-systeem wordt getroffen door sancties - de banken meer zouden treffen dan de energiebedrijven.
De MSCI Oekraïne is sinds medio november met ongeveer 16% gedaald, terwijl de 10-jaars Oekraïense obligatierente steeg van 6,8% naar 10,1%. De hryvnia munt lijkt relatief stabiel ten opzichte van de euro, met een stijging van 29,9 naar 32,1.
Belangrijkste conclusie: Russische en Oekraïense activa zijn afgestraft sinds medio november 2021, maar de impact op wereldwijde activa was tot voor maandag verwaarloosbaar. Elke de-escalatie zal dus vooral een opwaartse invloed hebben op Russische en Oekraïense, maar niet wereldwijde activa. Tot dusver staan de belangrijkste bredere markten lager sinds 1 januari door de vrees voor een strakker monetair beleid, niet door geopolitieke risico's.
Over het geheel genomen zullen de nervositeit en de volatiliteit op de financiële markten waarschijnlijk toenemen. Het conflict speelt op in een fase waarin de markten toch al volatiel zijn vanwege omikron en verstoorde bevoorradingsketens, alsmede inflatie en centrale banken.
Met name de stijgende energieprijzen zouden de inflatie verder kunnen aanwakkeren en de centrale banken ertoe kunnen dwingen het monetaire beleid aan te scherpen. De verdere evolutie van de financiële markten zal afhangen van hoe de situatie zich ontwikkelt, d.w.z. de vraag of er diplomatieke oplossingen kunnen worden gevonden.
Indien zich een ernstig militair conflict voordoet, kan dit vooral een weerslag hebben op de wereldhandel en de wereldeconomie, met name in de energiesector. Het daaruit voortvloeiende risico van verstoring van de energievoorziening zou de olie- en gasprijzen waarschijnlijk opdrijven, gezien de reeds lage voorraadniveaus te midden van verstoorde bevoorradingsketens.
Hogere energieprijzen kunnen vooral wegen op de Europese bedrijfsresultaten omdat hogere inflatiepercentages en een lagere bbp-groei de economische vooruitzichten beïnvloeden. Berekeningen van analisten wijzen echter uit dat een dergelijke klap hooguit bescheiden zal zijn.
De Europese energiesector biedt aantrekkelijke waarderingen, een positief winstmomentum en solide cashrendementen. Hoewel de waarderingen verder kunnen afnemen, zouden hogere winsten de sector moeten ondersteunen als we een schok aan de olieaanbodzijde zien.
De Europese banken zijn aanzienlijk gestegen ten opzichte van de bredere markt, maar het relatieve winstmomentum is aan het vervagen. Een verslechtering van het verwachte groei- versus inflatietraject (wat een vlakkere rentecurve zou kunnen impliceren) zou de nettorentemarges van de banken en hun rendement op activa kunnen temperen. Merk op dat banken een aanzienlijk gewicht hebben in de STOXX Europe 600.
Gezien Europa's afhankelijkheid van Russisch gas is een Europese consument veel kwetsbaarder voor het Russisch-Oekraïens conflict dan een Amerikaanse consument. Er zijn momenteel weinig aanwijzingen dat de markt vreest dat de vraag van de Europese consument zal worden getroffen door hoge hoge energie-/elektriciteitskosten en zwakkere inkomens.
Aangezien vooral de energieprijzen waarschijnlijk zullen blijven stijgen, zullen energie-intensieve bedrijven bijgevolg zwaar worden getroffen en misschien zelfs hun productie tijdelijk moeten beperken. De beperkingen op de gasleveringen zouden echter gedeeltelijk kunnen worden gecompenseerd door andere landen, met name LNG-leveringen. Bedrijven in deze sector zouden hiervan kunnen profiteren.
De aandelen, obligaties en valuta's van Rusland en Oekraïne, die sterk zijn gedaald, zijn al bijzonder getroffen. Maar een escalatie zou zeker leiden tot aanzienlijke bijkomende dalingen op deze markten, terwijl effecten die als veilig of minder risicovol worden beschouwd, relatief zouden moeten profiteren.
De verwachte totale winstgroei voor Russische aandelen in de komende twaalf maanden is sinds november gedaald van 9,5% tot 5,5%. Zolang de onzekerheden over de toekomstige ontwikkeling van de situatie aanhouden, moeten beleggers rekening blijven houden met grote schommelingen in Russische aandelen. Financiële aandelen, met name Russische banken, zouden nadelige gevolgen ondervinden van SWIFT-restricties.
Belangrijkste conclusie: een escalatie van de spanningen over Oekraïne kan de energieprijzen de hoogte in jagen en op korte termijn op risicovolle activa drukken.
De reacties van de markten en de mogelijke economische gevolgen hangen af van de vraag of en in welke mate het conflict over Oekraïne (opnieuw) escaleert.
Is uw portefeuille nog aangepast aan de economische realiteit?
Bel onze experts van Talk & Invest op 078 153 154.
Maak een afspraak in uw Financial Center via 078 156 160 of online.
