Schenken of nalaten aan een goed doel: een handleiding

Schenking tijdens uw leven

Een schenking is een vermogensoverdracht tijdens uw leven. U kunt op elk moment geld, vastgoed of andere goederen schenken aan een goed doel. Het voordeel? U ziet met eigen ogen wat uw schenking teweegbrengt. Het nadeel? U verliest meteen het eigendomsrecht over de geschonken goederen, en afhankelijk van uw gewest kan er mogelijk schenkbelasting verschuldigd zijn (zie vraag 8).

Legaat na uw overlijden

Een legaat is een vermogensoverdracht die u voorziet in uw testament en die pas uitwerking krijgt na uw overlijden. Er zijn drie types:

• Algemeen legaat: U laat uw hele nalatenschap na aan één of meerdere goede doelen.
• Legaat onder algemene titel: U laat een deel of percentage van uw nalatenschap na. Bijvoorbeeld een kwart van uw vermogen, al uw roerende goederen of al uw onroerende goederen.
• Bijzonder legaat: U laat een specifiek goed aan een goed doel na, zoals een bepaalde som, een kunstwerk of een pand.

Er bestaan drie soorten testamenten in België:

• Eigenhandig testament: U schrijft het zelf, volledig met de hand, dateert en ondertekent het. Voordeel: gratis en discreet. Nadeel: risico op juridische fouten of onduidelijkheden. Op internet vindt u talloze voorbeeldteksten, maar u loopt het risico dat uw testament niet de gewenste uitwerking heeft. Zeker wanneer u substantiële bedragen aan goede doelen wil nalaten, is professionele begeleiding essentieel om ervoor te zorgen dat uw intenties waterdicht vastgelegd worden.

• Notarieel testament: U stelt het samen met een notaris op, die een authentieke akte opmaakt. Dit testament wordt geregistreerd en is juridisch moeilijk betwistbaar.
• Internationaal testament: Een hybride vorm die elementen van beide combineert. Wordt vaak gebruikt voor nalatenschappen met internationale bestanddelen.

Volledige identificatie: Neem het goede doel op met de volledige juridische naam, het adres en het ondernemingsnummer. Zo voorkomt u verwarring met gelijknamige organisaties.

Subsidiair legaat: Denk na over een alternatief goed doel voor het geval uw eerste keuze bij uw overlijden niet meer bestaat of de nalatenschap niet aanvaardt. Dit kunt u opnemen via een cascadesysteem in uw testament.

Algemeen legataris aanduiden: Bij meerdere begunstigden is het verstandig om één algemeen legataris aan te wijzen – dit kan een persoon of een organisatie zijn. Deze partij krijgt de verantwoordelijkheid om de nalatenschap uit te voeren en bijzondere legaten uit te keren volgens uw bepalingen.

Regelmatige herziening: Laat uw testament regelmatig nakijken, zeker bij grote levensgebeurtenissen zoals een geboorte, huwelijk, echtscheiding of overlijden van een begunstigde. U kunt uw testament te allen tijde aanpassen of intrekken.

Afstemmen met het goede doel: Dat is niet verplicht, maar sommige mensen doen het graag om te bespreken hoe hun nalatenschap later het best gebruikt kan worden. Anderen willen volledige discretie tot hun overlijden.

Vastgoed nalaten: Sommige mensen die vastgoed nalaten, stellen voor om er activiteiten van het goede doel in onder te brengen. Dat kan mooi zijn, maar soms is het beter om het eigendom te verkopen en de opbrengst aan te wenden voor het goede doel.

Legaat aan een buitenlands goed doel: Dat is mogelijk, maar de fiscale behandeling kan anders zijn. Laat u hierover adviseren door uw notaris.

Ja, u kunt niet zomaar uw hele vermogen nalaten aan een goed doel. Het erfrecht voorziet een voorbehouden erfdeel voor bepaalde familieleden:

• Uw afstammelingen (uw kinderen en bij hun vooroverlijden hun eigen kinderen, etc…)
• Uw echtgenoot of echtgenote

Uw kinderen hebben bijvoorbeeld gezamenlijk altijd recht op de helft van uw nalatenschap (na bepaalde correcties), en - indien zij in samenloop komen met de langstlevende echtgenoot - de blote eigendom van deze helft. De andere helft – het vrij beschikbare deel – kunt u via een testament nalaten aan wie u wil, inclusief goede doelen.

Heeft u geen kinderen en/of echtgenoot? Dan kunt u desgewenst alles aan goede doelen nalaten.

Successierechten zijn een gewestelijke materie en het zijn de successierechten van het gewest waarin de erflater het langst woonde in de vijf jaar voor zijn of haar overlijden die van toepassing zijn.

Vlaanderen: belastingvrij

Sinds juli 2021 is het nalaten aan erkende goede doelen volledig belastingvrij in Vlaanderen. Het goede doel betaalt 0% erfbelasting op uw nalatenschap – met uitzondering van beroepsverenigingen en private stichtingen, die 8,5% erfbelasting betalen.

Deze maatregel was bedoeld als compensatie voor de fiscale afstraffing van het duolegaat (zie vraag 7). Stelde u destijds een duolegaat op? Dan heeft dit fiscaal geen nut meer in het Vlaams Gewest. Laat uw testament dus aanpassen.

Brussel: tarieven van 7% of 25%

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn er wel successierechten verschuldigd op legaten aan goede doelen. Het tarief bedraagt 7% voor stichtingen van openbaar nut en voor federaal erkende goede doelen die fiscaal aftrekbare giften mogen ontvangen, en 25% voor private stichtingen en niet-erkende vzw’s.

Wallonië: tarieven van 7%

Ook in Wallonië zijn successierechten verschuldigd op legaten aan goede doelen van 7% (mits bepaalde voorwaarden),.

Via een duolegaat laat u (on)roerende goederen na aan een goed doel, met de voorwaarde dat dit goede doel de erfbelasting van uw andere erfgenamen betaalt. Omdat goede doelen tegen een lager tarief worden belast dan bijvoorbeeld vrienden of zijverwanten, kan dit een besparing opleveren voor uw erfgenamen. Dit principe is enkel van toepassing in Brussel en Wallonië.

Via een bankgift (onderhandse schenking)

Met een bankgift maakt u een bedrag of andere roerende goederen (zoals effecten) rechtstreeks over van uw rekening naar die van de organisatie. U heeft de keuze om de bankgift te laten registreren of niet.

In Wallonië en Brussel geldt: registreert u de bankgift niet, dan is er geen schenkbelasting verschuldigd – op voorwaarde dat u vijf jaar (drie jaar in Brussel, maar vanaf 1 januari 2026 ook vijf jaar) na de schenking in leven blijft. Overlijdt u binnen die termijn, dan wordt de gift alsnog beschouwd als onderdeel van uw nalatenschap, en moet het goede doel erfbelasting betalen.

U kunt er ook voor kiezen om de schenking te registreren. Dan is er meteen schenkbelasting verschuldigd, maar verdwijnt het risico van die drie- of vijfjaarstermijn. De tarieven voor schenkingen aan goede doelen bedragen in Wallonië 5,5% en in Brussel 6,6% (stichtingen van openbaar nut) of 7% (vzw’s en private stichtingen).

In Vlaanderen gelden dezelfde principes maar de uitwerking is theoretisch wat erkende goede doelen betreft. Sinds juli 2021 betaalt u immers geen schenkbelasting meer op giften aan dergelijke instellingen. Opgelet: voor private stichtingen en beroepsverenigingen geldt wel nog een tarief van 5,5%.

Via een notariële schenking

U kan ook opteren om via notariële akte te schenken. Dat is verplicht indien u een onroerend goed aan het goede doel wil schenken (bijvoorbeeld een huis, appartement of grond). De notaris is verplicht schenkbelasting in te houden, voor zover die verschuldigd is (zie hoger bij bankgift).

Ja, giften kunnen een fiscaal voordeel opleveren, op voorwaarde dat ze aan bepaalde criteria voldoen. Alleen schenkingen aan officieel erkende organisaties – zoals bijvoorbeeld Kom op tegen Kanker of het Rode Kruis – komen in aanmerking voor een belastingvermindering.

Wie minstens 40 euro schenkt, geniet van een belastingvermindering van 45% in de personenbelasting (30% vanaf aanslagjaar 2026)¹. Het totale bedrag met recht op belastingvermindering mag daarbij niet hoger zijn dan 10% van het globaal netto belastbaar inkomen, met een maximum van 408.130 euro (aanslagjaar 2025 tot en met aanslagjaar 2030).

De keuze voor een goed doel is vaak bijzonder persoonlijk. Misschien wil u iets terugdoen voor een organisatie die u of iemand uit uw omgeving geholpen heeft. Of u wil bijdragen aan een thema dat u na aan het hart ligt, zoals onderzoek, armoedebestrijding, dierenbescherming of cultuur. Een schenking of legaat krijgt meer betekenis als het aansluit bij wat u écht belangrijk vindt.

Praktische overwegingen:

• Betrouwbaarheid: Kies een erkende organisatie met een duidelijke missie en transparante financiële rapportering.
• Specifieke bestemming: U kunt aangeven waarvoor uw gift moet worden gebruikt (bijvoorbeeld voor kankeronderzoek of voor de opvang van daklozen).
• Fonds op naam: Overweeg bij omvangrijke schenkingen of legaten een fonds op naam op te richten onder de koepel van een stichting zoals de Koning Boudewijnstichting. Een dergelijk fonds draagt uw naam en de stichting zal het gelegateerde of geschonken vermogen beheren en aanwenden voor het doel dat u heeft aangeduid.
• Transparantie: Vraag naar de bestedingsratio: welk percentage van de inkomsten gaat naar de doelstellingen en hoeveel naar werking?

¹ In het federale regeerakkoord staat opgenomen om de belastingvermindering van giften te verlagen van 45% naar 30%. Momenteel ligt een wetsontwerp in het parlement die hieraan uitvoering geeft. Het wetsontwerp moet nog worden gestemd.