De regelgeving evolueert razendsnel en daarom vinden we het belangrijk om deze informatie met u te delen.
Jonas Baert (32), heeft een Professionele Bachelor na Bachelor in Toegepaste Fiscaliteit en een Executive Master in Financial Planning. Met deze diploma’s op zak heeft hij vandaag al 10 jaar ervaring in fiscaliteit en vermogensplanning. Buiten het werk maakt Jonas graag tijd voor een fietstocht, een wandeling in de natuur of een goed boek.
Levi De Feyter (34), haalde de diploma’s Masterclass Estate and Personal Financial Planning en een Executive Master in Wealth and Estate Management. Hij heeft meer dan 10 jaar ervaring in fiscaliteit en vermogensplanning en focust zich bij Deutsche Bank vooral op de civielrechtelijke en fiscale aspecten van een familiale vermogensplanning. Buiten de bank is Levi ook docent aan de Antwerp Management School. In zijn vrije tijd houdt hij van lopen en lezen.
Een evenwichtige vermogensplanning waarbij zowel de bescherming van uw familie als een fiscale optimalisatie centraal staan, is vaak het resultaat van maatwerk. Om deze doelstelling in de praktijk te bereiken is het vereist dat er ook tussen uw verschillende planningsinstrumenten (o.a. huwelijkscontract, testament, zorgvolmacht, schenking, etc.) een evenwicht bestaat. Uw notaris of een andere expert in vermogensplanning is de geknipte persoon om u hierin bij te staan. In dit artikel geven we voor elk van deze planningsinstrumenten 3 concrete en praktisch bruikbare tips.
Voor ieder gehuwd koppel zijn er regels die de vermogensrelatie tussen de echtgenoten regelen. Het huwelijksstelsel bepaalt onder andere wie eigenaar is van welke goederen en welke beslissingen er alleen of gezamenlijk kunnen worden genomen. Daarnaast kan u in een huwelijkscontract ook bepalen wat er gebeurt met het vermogen in geval van een echtscheiding of een overlijden.
Als koppel kiest u zelf onder welk huwelijksstelsel u wil trouwen en de notaris zal hiervoor een huwelijkscontract opstellen. Indien u geen huwelijkscontract heeft, geldt het wettelijk stelsel. Dit is een stelsel van gemeenschap van aanwinsten.
Stelsel van gemeenschap van aanwinsten
Indien u zelf niets voorziet, bepaalt de wet dat het gemeenschappelijk vermogen bij een overlijden in 2 gelijke delen wordt verdeeld. De langstlevende echtgenoot zal volledig eigenaar blijven van zijn of haar deel (lees: de helft) van het gemeenschappelijke vermogen. De andere helft valt in de nalatenschap van de overledene en wordt bij gebrek aan testament verdeeld tussen de erfgenamen volgens de regels uit het erfrecht. Indien er kinderen zijn, erven zij de blote eigendom van de nalatenschap. Dit betekent dat zij - bij gebrek aan een andere regeling - na het eerste overlijden reeds mede-eigenaar worden van alle goederen. De langstlevende kan in principe niets meer alleen beslissen zonder overleg en akkoord van de kinderen. Dit strookt niet altijd met de wensen van het echtpaar.
Wanneer mensen een keuzebeding toevoegen aan hun huwelijkscontract, doen zij dit meestal om gemoedsrust en flexibiliteit te voorzien voor de langstlevende echtgenoot. De langstlevende kan na het overlijden van een echtgenoot zelf kiezen wat hij of zij uit de gemeenschappelijke pot wil nemen en wat er al (deels) naar de kinderen mag gaan. De keuze kan gemaakt worden in functie van de noden en wensen van de langstlevende op dat ogenblik en er zal uiteraard ook rekening kunnen worden gehouden met het fiscale plaatje.
In een wettelijk stelsel is het aangewezen dat de echtgenoten goed het onderscheid maken tussen wat een eigen vermogen is en wat het gemeenschappelijk vermogen is. Ook eventuele vermogensverschuivingen worden best goed getraceerd. Als vuistregel kunnen we stellen dat het aangewezen is om bewijsdocumenten te bewaren van alle goederen waarvan men alleen eigenaar is. Zonder bewijs speelt immers het gemeenschapsvermoeden. Indien u bent gehuwd volgens het wettelijk stelsel, veronderstelt de wet dat alle goederen gemeenschappelijk zijn, tenzij u dus kunt aantonen dat bepaalde goederen uitsluitend aan één echtgenoot toebehoren.
Volgens de normale regels van het wettelijk stelsel vallen de inkomsten van eigen goederen (bijvoorbeeld inkomsten uit goederen die werden verkregen uit een schenking of een erfenis) in de huwgemeenschap. Wanneer de eigen goederen (bijvoorbeeld een effectenportefeuille) vermengd raken met de gemeenschappelijke inkomsten (de intresten/coupons/dividenden), wordt het op termijn moeilijk om nog een onderscheid tussen beiden te kunnen maken. Indien er twijfel is over de kwalificatie van geld, zal dit in het voordeel van de gemeenschap spelen door de werking van het gemeenschapsvermoeden. Om dit te vermijden, kunnen echtgenoten van deze regel afwijken in hun huwelijkscontract door te bepalen dat de inkomsten van eigen goederen steeds eigen zullen blijven.
Stelsel van zuivere scheiding van goederen
In een stelsel van scheiding van goederen staat de autonomie van de echtgenoten voorop. Ook hier is het echter mogelijk om een aantal correcties of verzachtingen door te voeren zonder het stelsel in de basis te wijzigen. Dit kan bijvoorbeeld door een beschermende regeling te voorzien in het geval van een echtscheiding of een overlijden van een van de echtgenoten.
Echtgenoten hebben onder andere de mogelijkheid om een toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen te voorzien waarin één of beide echtgenoten één of meerdere eigen goederen inbrengen. Deze inbreng heeft tot gevolg dat de ingebrachte goederen geen eigen maar gemeenschappelijke goederen van het koppel worden. Er kan eveneens een keuzebeding aan dit toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen worden verbonden. Omdat deze regeling in het huwelijkscontract wordt opgenomen, biedt deze oplossing een belangrijke bescherming aan de langstlevende echtgenoot.
Daarnaast is het ook mogelijk om het principe van de scheiding van goederen te verzachten door een verrekenbeding toe te voegen in het huwelijkscontract. In het artikel ‘’ lichtten we dit uitgebreid toe.
Het laten opstellen van een testament kan een goede oplossing zijn voor personen die wensen af te wijken van de wettelijke regeling op vlak van erfrecht. Het testament laat toe om bepaalde goederen toe te kennen aan andere begunstigden dan de wettelijke erfgenamen of zelfs om aan bepaalde begunstigden meer toe te kennen dan de wet voorzien heeft. Het testament heeft als groot voordeel dat het een heel flexibele techniek is. U kan een testament tijdens uw leven nog altijd aanpassen, herroepen of verfijnen, wat niet mogelijk is met een schenking.
U kan perfect zelf een testament opstellen, zolang het maar aan de vormvereisten voldoet. Een eigenhandig testament heeft als voornaamste voordeel dat het niets kost. Om geldig te zijn, moet dit testament handgeschreven, gedateerd en ondertekend zijn. Een nadeel van dit type is dat het minder zekerheid biedt dan een notarieel of internationaal testament, omdat het eenvoudig kan worden betwist en inhoudelijke fouten mogelijk zijn die een impact kunnen hebben op de uitwerking. Ook kan het testament verloren gaan of niet gevonden worden, wat de hele planning teniet kan doen. Daarom is het zeker een goed idee om het eigenhandig testament in bewaring te geven bij een notaris. De kostprijs hiervan is beperkt.
Welke plek symboliseert beter het samenleven met de partner of de familie dan de gezinswoning? De gezinswoning is een bron van herinneringen en heeft een bijzondere affectieve dimensie. Ze neemt dus een belangrijke plaats in het familiale vermogen in.
In het kader van een successieplanning moet men zich dan ook afvragen of de wettelijke regeling voor de gezinswoning de langstlevende partner voldoende beschermt. Heeft de langstlevende nog een rustig genot van de gezinswoning? Kan hij of zij nog autonoom beslissen om de gezinswoning te verkopen?
Via een testament (of via een huwelijkscontract) kan u zelf een regeling op maat uitwerken voor de gezinswoning. Meer informatie vindt u in het artikel ‘’.
Ons wettelijk erfrecht bepaalt dat de kleinkinderen niet erven van hun grootouders wanneer hun eigen kinderen nog in leven zijn. Wensen grootouders toch een deel van hun vermogen aan het kleinkind na te laten dan kunnen ze dit eenvoudig organiseren door elk een testament op te maken. Het testament zorgt voor een versnippering, omdat er meer erfgenamen betrokken worden in de nalatenschap. Het resultaat hiervan is dat er globaal gezien minder erfbelasting betaald zal moeten worden.
In het Vlaams Gewest kan dit ook nog een (bijkomende) fiscale besparing opleveren. Een grootouder kan een bedrag tot 12.500 euro belastingvrij aan een kleinkind overmaken, maar enkel als het kleinkind niets anders erft van de grootouder. Voor bedragen boven 12.500 euro moet er wel erfbelasting betaald worden. Deze fiscale optimalisatie kan door beide grootouders gebruikt worden waardoor er per kleinkind in totaal 25.000 euro (12.500 euro per grootouder) vrijgesteld kan worden van erfbelasting. In het Waals – en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bestaan er eveneens fiscale vrijstellingen voor erfgenamen in rechte lijn maar deze zijn enkel van toepassing wanneer de erfgenaam wettelijk tot de nalatenschap wordt geroepen (dus niet via testament).
Het laten opstellen van een zorgvolmacht helpt u om u voor te bereiden op de dag dat u uw vermogen niet meer zelf kan beheren omwille van wils- of handelingsonbekwaamheid. U kan zich via specifieke instructies in de zorgvolmacht verzekeren dat uw vermogen volgens uw instructies verder zal worden beheerd, zonder dat daarbij een rechterlijke tussenkomst (vrederechter) noodzakelijk is.
De keuze van een lasthebber – de persoon die uw vermogen zal beheren wanneer u dat zelf niet meer kan – is uiteraard een belangrijke beslissing. Het is aangewezen om ook een opvolger voor uw lasthebber te voorzien indien deze zelf wilsonbekwaam zou worden of hij zijn mandaat wenst stop te zetten.
U kan dus best meerdere lasthebbers aanstellen. Een samenwerking tussen twee (of meer) lasthebbers zal in bepaalde situaties zeker zijn toegevoegde waarde hebben. Het is ook perfect mogelijk om de bevoegdheden van de lasthebbers te verdelen naargelang het onderwerp. U kan bijvoorbeeld voor zakelijke aangelegenheden uw zakenpartner aanduiden als lasthebber en voor privé aangelegenheden uw huwelijkspartner (of kind).
Belangenconflicten tussen de lastgever en de lasthebber zijn altijd mogelijk. Mocht er een belangenconflict voorkomen, dan kan de lasthebber uiteraard niet zelf optreden. Een echtgenoot (of kind)-lasthebber kan bijvoorbeeld niet zomaar een schenking doen aan zichzelf. Dit hoeft echter geen probleem te vormen. U kan deze eventuele conflicten namelijk in uw zorgvolmacht opvangen door een ad-hoc lasthebber te voorzien voor het geval dat er tegenstrijdige belangen opduiken. Indien u dit niet zelf voorziet, dan kan de vrederechter geraadpleegd worden om een ad-hoc lasthebber aan te stellen.
Een wils- of handelingsonbekwaamheid kan er toe leiden dat de latere mogelijkheden voor vermogensplanning in het gedrang komen en het vermogen geblokkeerd raakt. Het zal bijvoorbeeld niet meer mogelijk zijn om zelf nog vermogen over te dragen via een schenking.
Als u wenst dat uw aangeduide lasthebber ook schenkingen kan doen, laat u best uitdrukkelijke en specifieke richtlijnen formuleren in uw zorgvolmacht. Hoe concreter de richtlijnen, hoe duidelijker het is voor de lasthebber wat er kan en wat er niet kan.
De schenking is een populair instrument van vermogensplanning. Hoewel schenken een eenvoudige zaak lijkt te zijn, houdt u toch best met een aantal praktische aspecten rekening om onaangename verrassingen later te voorkomen.
Schenkingen aan de kinderen kunnen als ‘voorschot op erfdeel’ of ‘buiten erfdeel’ worden gedaan.
Indien ouders een schenking doen ‘als voorschot op erfdeel’ aan een kind, willen ze de gelijkheid tussen de kinderen blijven bewaren, zelfs al gebeuren de schenkingen op verschillende tijdstippen. Deze schenkingen als voorschot op erfdeel worden later verrekend in de nalatenschap van de ouder-schenker via het erfrechtelijke principe van inbreng.
Indien een ouder echter een schenking buiten deel doet aan één van de kinderen, dan wenst hij of zij het betreffende kind meer te geven dan het andere. Met andere woorden de ouder-schenker wenst zijn of haar kinderen niet gelijk te behandelen bij de verdeling van zijn nalatenschap. Wel zal moeten nagegaan worden of deze schenking niet het voorbehouden erfdeel (de reserve) van de andere kinderen heeft aangetast. In dat laatste geval kan het benadeelde kind de inkorting vragen van de betreffende schenking om zo zijn of haar reserve te herstellen.
Bij een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik verkrijgt de begiftigde enkel de blote eigendom van de geschonken goederen. Pas wanneer de schenker later zelf overlijdt - of indien de schenker tijdens zijn leven beslist om afstand te doen van het vruchtgebruik - wordt de begiftigde de volle eigenaar van de geschonken goederen. Door de schenking op deze manier te organiseren, wordt de eigendom gesplitst en heeft de schenker-vruchtgebruiker de mogelijkheid om het beheer van de geschonken goederen onder bepaalde voorwaarden verder te zetten. De vruchtgebruiker heeft ondertussen recht op de burgerrechtelijke vruchten (zijnde de intresten, dividenden, coupons, huuropbrengsten) van de geschonken goederen. De blote eigenaar kan voorlopig niet van de schenking ‘genieten’ maar zal vooral blij zijn met de (eventueel) gerealiseerde fiscale besparing.
De notariële vorm is vereist voor een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik. Er geldt een verplichte registratie van de akte waardoor er schenkbelasting moet worden betaald. Het vlakke tarief van de schenkbelasting voor roerende goederen bedraagt in het Vlaams en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 3%. Het vlakke tarief van de registratierechten voor roerende goederen in het Waals Gewest bedraagt 3,3%. In elk gewest wordt de belasting berekend op de waarde van de volle eigendom van de geschonken goederen, ook al wordt enkel de blote eigendom geschonken.
Voor bepaalde schenkingen is de notariële vorm vereist, zoals bijvoorbeeld voor de schenking van vastgoed of voor de schenking van aandelen van een vennootschap. De notaris zal u bijstaan bij het ontwerp en de inhoud van de akte en hij zal de schenking nadien voor u registreren en de door u verschuldigde schenkbelasting doorstorten aan de fiscus.
Indien u echter een geldsom of een effectenportefeuille wenst te schenken in volle eigendom, bent u niet bij wet verplicht om beroep te doen op een notaris. U bent evenmin verplicht om uw schenking te laten registeren en de schenkbelasting te voldoen. Afhankelijk van de omstandigheden zou u kunnen overwegen om zelf een ‘bankgift’ te organiseren. Deze werkwijze neemt echter niet weg dat er ook hier zorgvuldig aandacht moet worden besteed aan de inhoud en de vorm van de schenking.
Bij een bankgift schrijft u het geld en/of de effecten over van uw rekening naar een rekening op naam van de begiftigde. Nadat de overschrijving heeft plaatsgevonden, maken beide partijen best samen een begeleidend document op (pacte adjoint genoemd). In dat document bevestigen de partijen dat de overschrijving als schenking bedoeld is en worden de eerder afgesproken voorwaarden, lasten en modaliteiten vermeld. U kan best de pacte adjoint opstellen in zoveel exemplaren als er partijen zijn. Vervolgens verstuurt de schenker de ondertekende pacte adjoint per aangetekende zending aan de begiftigde via de post. Het is aan te bevelen om dit in een korte tijdsspanne na de schenking te doen. Men werkt hier best met de techniek van de gevouwen omslag, waarbij de brief tot envelop wordt gevouwen. De brief kan worden dichtgeplakt aan de zijkant of eventueel worden vastgeniet. Omdat de poststempel op het geschrift zelf wordt gezet, kan de datum nadien nog moeilijk betwist worden. Tot slot is het aangewezen om de bankafschriften samen met de ondertekende pacte adjoint en het bewijs van aangetekende zending te bewaren.
Indien de schenker in de drie jaar na de schenking ernstig ziek wordt en er een risico van overlijden is, kan de ondertekende pacte adjoint alsnog geregistreerd worden bij een bevoegd kantoor Rechtszekerheid. Door de registratie zal er schenkbelasting verschuldigd zijn maar zo kunnen de (hogere) successierechten definitief vermeden worden.
Volgende keer: Vermogensplanning voor samenwonenden
In een volgend artikel gaan we dieper in op de vermogensplanning voor wettelijke en feitelijke samenwonenden. Aangezien het erfrecht en het vermogensrecht hen een mindere bescherming biedt dan voor gehuwden het geval is, hebben samenwoners dikwijls nood aan het opzetten van een degelijke vermogensplanning, aangepast aan hun doelstellingen.
Meer weten?
Als u vragen hebt of een doordachte vermogensplanning wilt opmaken, kunt u contact opnemen met uw adviseur, notaris en/of de dienst ‘’ van Deutsche Bank.
Dit artikel vormt geen fiscaal of juridisch advies. De fiscale behandeling hangt af van de individuele situatie van de cliënt en kan in de toekomst wijzigen. Wanneer verwezen wordt naar een fiscaal stelsel, dan dient dat te worden begrepen als het fiscaal stelsel van toepassing op een gemiddelde retailcliënt in de hoedanigheid van een natuurlijk persoon die Belgisch ingezetene is.
