Samengevat
In mei 2023 maakte paus Franciscus een observatie die evengoed uit de mond van een econoom had kunnen komen. Hij argumenteerde dat het dalende geboortecijfer tot een demografische winter zou leiden in Italië. Een jaar eerder, in 2022, was de populatie in de laars van Europa namelijk nog maar eens gekrompen. In één jaar verdween de bevolking van Bari, liet hij optekenen, een stad met ruim 300.000 inwoners. En ook: de daling van ons geboortecijfer bedreigt de toekomst van de Italiaanse economie1. Zijn boodschap voor de Italianen was duidelijk: minder huisdieren, meer kinderen aub.
Italië is niet het enige land dat worstelt met zijn geboortecijfers. In elk Europees land is de fertiliteitsgraad – het verwachte aantal kinderen dat een vrouw zal krijgen in haar leven – onder de grens van 2,1 gedoken. Die 2,1 is het niveau dat nodig is om een stabiele populatie te behouden zonder immigratie2. Dat Europa vergrijst, is al lang geen nieuws meer. De dalende fertiliteitsgraad is echter geen exclusief probleem van het ‘rijke Westen’ meer. Ook in verschillende groeilanden – China (1,2), Thailand (1,3), Rusland (1,5), Brazilië (1,6), Mexico (1,8), Turkije (1,8), Vietnam (1,9), … – stelt het probleem zich3.
Economen voorspellen al sinds 1960 dat een vertraging van het geboortecijfer onafwendbaar is. Terwijl de welvaart stijgt, landen rijker worden, beter onderwijs betere jobs oplevert, de verstedelijking toeneemt, de toegankelijkheid tot anticonceptie verbetert, de professionele kansen voor vrouwen stijgen … verschuift de focus van gezinnen automatisch van kwantiteit naar kwaliteit. Heel wat landen hebben intussen al zo’n fundamentele demografische transitie doorgemaakt, waarbij arme landen met een hoog geboortecijfer transformeren tot rijke landen met een laag geboortecijfer.
Noch de paus, noch de politiek lijkt daar een kentering in te kunnen brengen. Zelfs Denemarken, waar de werk-levenbalans een van de beste ter wereld is, zit aan een fertiliteitsgraad die niet veel afwijkt van de Belgische (1,7 vs. 1,6). En dit ondanks het feit dat Denen onder meer 18 weken zwangerschapsverlof en 14 weken vaderschapsverlof krijgen, met daarbovenop nog eens 32 weken ouderschapsverlof te verdelen over de ouders.
Vergrijzing is op zich geen universeel probleem. De komende decennia dikt de wereldbevolking zelfs met 2 miljard mensen extra aan; ruim de helft van de totale populatiegroei komt van het Afrikaanse continent4. Terwijl sommige landen dus wél een mooi demografisch dividend aan het ontwikkelen zijn – denk aan India en Nigeria – ziet het demografische vraagstuk er voor andere landen veel minder rooskleurig uit5. En dat heeft ook economische implicaties. Vooral omdat de dalende fertiliteitsgraad de beroepsactieve bevolking uitdunt.
De cijfers? In landen met een hoog inkomen was in 2000 zo’n 60% van de bevolking op beroepsactieve leeftijd (20-64 jaar). Tegen 2060 zal dat 52% zijn, om nadien nog verder weg te zakken6. De groep die in deze landen dus voor belastinginkomsten moet zorgen (gezondheidszorg, pensioenen, onderwijs …) krimpt, terwijl de groep van 65-plussers opzwelt. Van de G20-landen zijn er momenteel 14 landen (goed voor 70% van het globale bbp) die met dit probleem kampen7.
Bijkomende uitdaging: de groep van 65-plussers wordt niet alleen groter, ze wordt ook ouder dankzij de toenemende levensverwachting. Werd u in 1900 in Europa geboren, dan had u bij de geboorte een levensverwachting van minder dan 43 jaar. Vandaag is dat meer dan 77 jaar8. Vooral in Afrika – de regio met de laagste levensverwachting – steeg de levensverwachting spectaculair, van minder dan 27 jaar in 1925 tot 62 jaar vandaag8. Zowel in geïndustrialiseerde landen als in ontwikkelende landen leven mensen dus langer dan ooit tevoren. Met dank aan het stijgende welvaartspeil en betere gezondheidszorg.
De vergrijzing brengt uitdagingen met zich mee, zoals toenemende druk op pensioenstelsels, overheidsschulden en gezondheidszorg. De vergrijzing van de bevolking kan ook invloed hebben op de economische groei en bijgevolg op de welvaart, aangezien een kleiner aandeel van de bevolking actief is op de arbeidsmarkt. Net omdat er minder arbeidskrachten beschikbaar zijn, kan dat de onderhandelingspositie van werknemers versterken; hogere lonen kunnen op die manier leiden tot systematische, opwaartse inflatiedruk. Tot slot is niet iedereen financieel voorbereid op een langer leven. In heel wat landen voorziet de overheid nauwelijks of niet in een pensioen voor haar burgers en zijn mensen aangewezen op hun familie en/of hun spaarreserves. Dat betekent dat financiële educatie en planning essentieel worden, niet alleen voor individuen, maar ook voor de samenleving als geheel.
Toch is het niet allemaal kommer en kwel. Mensen werken langer en zijn bovendien gezonder. Simpel gezegd: was u 75 jaar in 1960, dan zat u wellicht wat vaker in uw zetel. Bent u vandaag 75 jaar, dan zit u wellicht vaker op de fiets, op het vliegtuig of loopt u misschien wel vaker door de winkelstraat. En dat is goed voor de consumptie-uitgaven en economische groei. Bovendien gaat een dalende actieve beroepsbevolking niet noodzakelijk hand in hand met een dalende productiviteit. Zo is de productiviteit in de VS ondanks een dalende bevolkingsgroei blijven stijgen (voor Europa is die productiviteitsgroei eerder bescheiden)7. En hoewel het nog veel te vroeg is om de impact van artificiële intelligentie correct in te schatten, heeft deze technologie, samen met de bredere digitaliseringsgolf (automatisering, robotica, …), het potentieel om de productiviteit te stimuleren. Tot slot kunnen landen met een demografisch surplus ook de demografische putten in andere landen helpen vullen. Kinderen gaan steeds langer naar school in ontwikkelende landen. Een nieuwe lichting opgeleide werkkrachten zou zo de tekorten in vergrijzende economieën kunnen aanvullen.
Een vaak gehoorde stelling is dat aandelen onder druk zullen komen door de vergrijzing. Volgens deze theorie zullen de babyboomers hun risicovollere activa (waaronder aandelen) afbouwen ten voordele van defensievere activa (zoals obligaties), om hun kapitaal te beschermen. Die stelling is om verschillende redenen verkeerd. Of minstens ongenuanceerd.
Naarmate u een dagje ouder wordt, is het een natuurlijke reflex om uw beleggingsportefeuille defensiever te maken. Dit is een zinvolle beslissing, omdat uw beleggingshorizon op hogere leeftijd kleiner wordt en de behoefte aan stabiliteit en zekerheid toeneemt. Traditioneel betekent dit een verschuiving van aandelen naar obligaties of andere vastrentende beleggingen. De redenering hierachter is logisch: aandelen worden gezien als volatieler en risicovoller en hebben vaak tijd nodig om te recupereren na een dip, terwijl obligaties als veiliger worden beschouwd, vooral op korte termijn. Maar wat als miljoenen ‘oudere’ beleggers tegelijk op de verkoopknop duwen? Zal dat dan leiden tot een malaise op de aandelenmarkten?
Neen. Met de toename in levensverwachting kan het zijn dat deze verschuiving minder snel en bruusk zal plaatsvinden dan verwacht. Mensen die langer leven en gezonder blijven, kunnen namelijk besluiten langer in aandelen te blijven beleggen. Wie langer leeft, kan de volatiliteit9 van de markten immers meer uitvlakken over de jaren. Dat zien we ook in de cijfers. In de VS vertegenwoordigde de groep beleggers van 55 jaar en ouder in 1990 nog 58,9% van de totale groep beleggers in aandelen en beleggingsfondsen. In 2023 is dit percentage toegenomen tot 74,5%. Dit toont aan dat een groter deel van de aandelenbeleggers in de VS nu bestaat uit de oudere generatie. Het omgekeerde lijkt dus te gebeuren: senioren beleggen vandaag net dynamischer in plaats van defensiever. Een bijkomende reden hiervoor kan zijn dat hun beleggingen niet dienen om in eigen levensonderhoud te voorzien. En dat ze hun aandelen bijvoorbeeld wensen na te laten of te schenken (in dat geval kunnen aandelen zinvoller dan obligaties zijn, gezien het hogere rendementspotentieel).
Mensen spenderen over het algemeen een groot deel van hun vermogen aan huisvesting in de jaren dat ze werken en/of een gezin vormen. Pas met het ouder worden verschuift de focus naar financiële activa. Op die manier kan een ouder wordende bevolking ook de aandelenmarkten blijven ondersteunen. De vraag naar aandelen kan daarnaast aangevuurd worden vanuit jongere generaties of nieuwe beleggers, mede dankzij de democratisering van de financiële markten. Alleen al in India is het aantal beleggers de afgelopen twee jaar verdubbeld naar 108 miljoen10. Omdat in veel landen mensen zelf moeten instaan voor hun pensioen, maakt ook dit de aantrekkingskracht van aandelen hoger. Men moet immers iets meer risico nemen om een hoger rendementspotentieel te kunnen nastreven. Naarmate mensen langer leven, zullen ze gedurende een langere periode en tot aan hun pensioen een hoger rendement op hun beleggingen willen (of eerder ‘nodig hebben’).
Tot slot maken de demografische verschuivingen het zelf aantrekkelijk om in aandelen te beleggen. Vergrijzing komt immers ook met beleggingskansen. Denk aan gezondheidszorg, vrije tijd, technologie, automatisering en uiteraard infrastructuur.
Een toenemende en vergrijzende wereldbevolking en de toenemende verstedelijking zal eveneens de vraag naar grondstoffen doen toenemen. Terwijl we door de demografische golven navigeren, is het duidelijk dat de vergrijzing niet het einde, maar juist een nieuwe fase op de markten inluidt, waarbij aandelen een blijvende rol spelen in de financiële toekomst van jong en minder jong.
Beleggingsproducten zijn onderhevig aan risico’s. Ze kunnen zowel omhoog als omlaag evolueren en de kans bestaat dat de belegger het bedrag van zijn belegging niet recupereert. Elke beleggingsbeslissing moet in overeenstemming zijn met uw Financial ID (beleggersprofiel). Meer info op deutschebank.be/financialid.
Prognoses zijn gebaseerd op veronderstellingen, schattingen, meningen en hypothetische modellen of analyses die onjuist kunnen blijken. Dit artikel en de informatie die het bevat vormen geen beleggingsadvies maar zijn louter ter illustratie.
Nog geen cliënt? Blijf toch op de hoogte over onze beleggingsopportuniteiten en nieuwigheden binnen onze beleggingsdiensten.
U kunt op elk moment uitschrijven.
Deel dit artikel
1 Bron: apnews.com/article/italy-vatican-pope-demographics-children-72644b8c2436ad2682e074ac194a068f
2 Bron: data.oecd.org/pop/fertility-rates.htm
3 Bron: data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFRT.IN?most_recent_value_desc=false
4 Bron: un.org/en/global-issues/population
5 Bron: un.org/en/development/desa/population/events/pdf/other/21/21June_FINAL%20PRESS%20 RELEASE_WPP17.pdf
6 Bron: population.un.org/wpp/Graphs/Probabilistic/PopPerc/20-64/901
7 Bron: Deutsche Bank Research | Demographics: The market impact to 2030 (interne publicatie)
8 Bron: ourworldindata.org/life-expectancy
9 De mate van beweeglijkheid van de koers van een aandeel of een ander financieel product of de financiële markten in het algemeen.
10 Bron: public.deutschebank.be/f2w/media-pdf/cio-special-india-why-it-will-be-a-usd-7-trillion-economy-by-2030.pdf
11 De term ‘fonds’ is de gebruikelijke benaming voor een Instelling voor Collectieve Beleggingen (ICB), die kan bestaan onder het statuut van een ICBE (UCITS) of een AICB (niet-UCITS), en die diverse rechtsvormen kan aannemen (bevek, GBF enz.). Een ICB kan compartimenten bevatten. Fondsen zijn onderhevig aan risico’s. Ze kunnen zowel stijgen als dalen en mogelijk krijgen beleggers het bedrag van hun belegging niet terug.
