Wat is een erfovereenkomst?

Een erfenis kan soms tot conflicten leiden. Ook al voorziet de wet dat het vastgoed, de bankrekening en de beleggingen van de ouders gelijk verdeeld moeten worden tussen de kinderen: het is best mogelijk dat een kind zich toch onfair behandeld. Bijvoorbeeld omdat de ouders het andere kind hebben bevoordeeld door jarenlang kosteloze inwoon te verschaffen, dure buitenlandse studies te sponsoren of jarenlang gratis kinderoppas te bieden. Deze voordelen zijn geen schenkingen in de strikte zin, maar ze geven het bevoordeelde kind natuurlijk wel een voorsprong op de andere(n).

Om zulke en andere onevenwichten ‘recht’ te trekken kan er een erfovereenkomst opgesteld worden. Dat is een document waarin de erflater en zijn erfgenamen afspraken maken over bepaalde aspecten van de nalatenschap. Op die manier kunnen er discussies en familieruzies worden vermeden eenmaal de erflater overleden is.

Een erfovereenkomst is dus een instrument om bepaalde scheeftrekkingen weer in balans te brengen. Het is niet de bedoeling dat er een wiskundige gelijkheid ontstaat tussen wat elk kind ontvangen heeft, maar wel een subjectief evenwicht waar iedereen zich in kan vinden.

Wat is het verschil tussen een globale en punctuele erfovereenkomst?

1. Globale erfovereenkomst

Een overeenkomst tussen één of beide ouders met alle kinderen, en eventueel ook kleinkinderen en stiefkinderen.
Eerder gedane schenkingen, genoten voordelen en de persoonlijke situatie van de kinderen (bijvoorbeeld bij een kind met meer hulpbehoeften) worden mee in overweging genomen om onevenwichten weg te werken.
Om het evenwicht te herstellen kunnen de ouders kiezen om een schenking te doen of een schuldvordering te geven aan het kind dat ‘minder toebedeeld’ werd. Dat kan in de erfovereenkomst zelf vastgelegd worden.
Alle (vermoedelijke) erfgenamen in rechte lijn zitten rond de tafel, en ondertekenen de overeenkomst. Daarmee worden ze gebonden door afspraken waarop ze niet kunnen terugkomen.

Voorbeeld

Julie heeft data science aan Stanford gestudeerd. Ze slaagde met glans; gelukkig maar, want haar ouders moesten diep in hun zak tasten om de peperdure studies en accommodatie voor Julie te bekostigen. Wouter studeerde ergotherapie in Kortrijk en zat op kot. Eenmaal zijn diploma op zak, schonken zijn ouders hem 10.000 euro.

Na haar studies komt Julie terug naar België. Haar oog valt op een gezellige, maar grondig te renoveren woning. Papa is een handige Harry met veel vrije tijd en hij klust bijna twee jaar in de woning terwijl Julie haar carrière uitbouwt.

Hoewel Wouter 10.000 euro ontvangen heeft, is het Julie die het grootste voordeel genoot. Haar studies kostten een fortuin, en dankzij haar vader bespaarde ze een bom geld op verbouwkosten. Alleen: dat voordeel zal niet verrekend worden bij overlijden van haar ouders. De 10.000 euro die Wouter kreeg zal echter wél verrekend worden bij zijn erfdeel.

Hoewel Wouter en Julie beste maatjes zijn, zou die relatie kunnen verzuren als de nalatenschap verdeeld wordt. Dankzij een globale erfovereenkomst kunnen Wouter, Julie en hun ouders afspreken om tot een beter evenwicht te komen, zodat dit later geen voer voor discussie is. Bijvoorbeeld door Wouter een extra schenking van 30.000 euro te doen. In de erfovereenkomst verklaart Julie zich hiermee akkoord. De tellers worden in zekere zin weer 'op nul gezet' zodra de overeenkomst is gesloten.

2. Punctuele erfovereenkomst

Vereist niet de betrokkenheid van alle erfgenamen.
Heeft betrekking op bepaalde aspecten van een schenking of toekomstige erfenis:

Om de waarde van een schenking vast te leggen (zie eerste voorbeeld hieronder)
Om te aanvaarden dat een minimum erfdeel wordt aangetast: een kind kan aangeven dat hij geen inkorting zal vorderen op een schenking, als zijn reserve hierdoor aangetast zou worden (zie tweede voorbeeld)
In het kader van een generatiesprong (zie derde voorbeeld)

De partijen ondertekenen de overeenkomst en zijn gebonden door de afspraken.

Voorbeelden

De ouders van Tom en Sarah hebben een kunstcollectie opgebouwd. Sarah heeft er nauwelijks interesse in, maar Tom is er wel gepassioneerd door kunst. Nu hun ouders een dagje ouder worden en naar een kleinere woonst verhuizen, is er geen plaats meer voor al de kunstwerken. Daarom willen de ouders de collectie aan Tom schenken. In de collectie zitten veel werken van ‘opkomende’ kunstenaars; de waarde kan de komende jaren fors stijgen ... of dalen. Met een punctuele erfovereenkomst kan die waarde vastgeklikt worden (ook al kan de uiteindelijke waarde stijgen of dalen), zodat de waarde van de schenking later geen bron van discussie is op het moment dat de ouders overleden zijn.
Sandra, Virginie en Hannah zijn drie zussen. Sandra en Virginie hebben een mooi inkomen en komen niets te kort. Voor Hannah is de situatie ingewikkelder. Ze kan geen carrière uitbouwen omdat ze een zware chronische ziekte heeft. Vaak ligt ze wekenlang in bed. Haar pensioen zal veel lager zijn dan haar zussen, en het is onwaarschijnlijk dat ze later zelf in haar levensonderhoud zal kunnen voorzien. Haar ouders wensen haar een omvangrijke schenking te doen, die wel tot gevolg zal hebben dat de reserve van Sandra en Virginie aangetast wordt. Via een punctuele erfovereenkomst kunnen Sandra en Virginie verzaken aan hun recht tot inkorting, zodat Hannah bij het overlijden van haar ouders hierover niet meer kan worden aangesproken.
Jeroen en Meryem hebben twee kinderen en vijf kleinkinderen. Hun kinderen zitten er warmpjes bij: extra geld zou niet veel bijdragen aan hun geluk. De vijf kleinkinderen zijn twintigers met ambitieuze plannen, maar met een lege portemonnee. Als Jeroen en Meryem willen schenken aan de kleinkinderen, zijn ze beperkt door de reserve van hun kinderen. Hun kinderen hebben samen immers recht op de helft van de nalatenschap. Schenken Jeroen en Meryem te veel aan de kleinkinderen, dan zouden de kinderen naar de rechter kunnen stappen en hun deel opeisen. Met een punctuele erfovereenkomst kunnen de kinderen er zich ertoe verbinden om de schenking gedaan aan de kleinkinderen te verrekenen met hun erfdeel. Op die manier verklaren de kinderen dat ze geen aanspraak zullen maken op de schenkingen die de kleinkinderen ontvingen van hun grootouders.

Wat kan er niet met een erfovereenkomst?

Een erfovereenkomst is niet te verwarren met een testament. De overeenkomst is geen instrument om op voorhand tot een akkoord te komen over de verdeling van de goederen uit de nalatenschap. Dat kan enkel via het testament. Een erfovereenkomst moet altijd over specifieke aspecten van de nalatenschap handelen.

Kinderen mogen niet elk apart afspraken maken met hun ouders over hun deel van de erfenis.
Broers en zussen kunnen onderling geen overeenkomst sluiten over de nalatenschap van hun ouders.
Erfgenamen kunnen géén erfovereenkomst sluiten met niet-erfgenamen.

Moet ik naar de notaris voor een erfovereenkomst?

Ja, dat is verplicht. Een erfovereenkomst kan immers verstrekkende gevolgen hebben, en heeft ook zijn beperkingen. Daarom zal de notaris alle betrokkenen wijzen op de consequenties en hen bijstaan met de nodige raad.

Heeft u vragen over uw vermogensplanning?

Maak een afspraak in het Advisory Center van uw keuze. Onze experts ontvangen u graag.

Maak een afspraak

Ontvang het belangrijkste financiële nieuws per e-mail

Nog geen cliënt? Blijf toch op de hoogte over onze beleggingsopportuniteiten en nieuwigheden binnen onze beleggingsdiensten.
U kunt op elk moment uitschrijven.

Inschrijven

Deel dit artikel